Smog to gęsta toksyczna mgła, która powstaje w wyniku wymieszania powietrza z zanieczyszczeniami i spalinami,
stanowi poważny problem dla wielu polskich miast, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym.
W grudniu 1952 roku Londyn został sparaliżowany przez jedną z najgorszych katastrof ekologicznych XX wieku – Wielki Smog Londyński. To wydarzenie miało ogromny wpływ na świadomość ludzi na temat skutków zanieczyszczenia powietrza i stało się katalizatorem zmian w polityce środowiskowej wielu krajów. Z powodu komplikacji oddechowych zmarło 10 000 londyńczyków.
Wielki Polski Smog
W Polsce jednym z najbardziej znanych epizodów smogowych był ten, który miał miejsce w styczniu 2017 roku. Określany jako "Wielki Polski Smog", charakteryzował się wyjątkowo wysokimi stężeniami pyłów zawieszonych, które utrzymywały się przez kilka dni na znacznej części kraju. Zmarło wtedy około 11 000 osób. Ten epizod przyciągnął uwagę mediów i społeczeństwa, uświadamiając skalę problemu zanieczyszczenia powietrza w Polsce.
Jakość powietrza w Polsce od wielu lat jest najgorsza wśród krajów Unii Europejskiej.
Polska zajmuje niechlubne pierwsze miejsce w zakresie stężeń toksycznego benzo(a)pirenu i drobnych pyłów PM2,5 oraz drugie miejsce w zakresie stężeń niebezpiecznych pyłów P10.
Benzo(a)piren jest wielopierścieniowym węglowodorem aromatycznym (WWA), należącym do grupy związków organicznych. Jest to silny kancerogen, co oznacza, że może wywołać rozwój nowotworów.
Źródła benzo(a)pirenu:
Dym papierosowy: Jest jednym z głównych składników dymu papierosowego.
Grillowanie i smażenie: Powstaje podczas grillowania mięsa, szczególnie przy wysokich temperaturach i gdy mięso jest przypalone.
Zanieczyszczenie powietrza: Może być obecny w powietrzu zanieczyszczonym przez przemysł, transport i inne źródła emisji.
Spalanie niepełne: Powstaje podczas spalania paliw kopalnych (węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego) w warunkach niedostatku tlenu.
Smog.
Pył PM2,5 to niezwykle małe cząsteczki stałe zawieszone w powietrzu, których średnica nie przekracza 2,5 mikrometra. Są one tak małe, że mogą swobodnie przenikać do naszych płuc, a nawet do krwioobiegu. Ze względu na swoje niewielkie rozmiary i zdolność do przenoszenia różnych szkodliwych substancji. Pyły PM2,5 są uważane za jedno z najbardziej niebezpiecznych zanieczyszczeń powietrza.
Głównymi źródłami pyłu PM2,5 są:
Spalanie paliw: Węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny, spalane w elektrowniach, zakładach przemysłowych oraz domowych piecach, są głównymi emitentami pyłów PM2,5.
Transport: Spaliny samochodowe, zwłaszcza diesli, są znaczącym źródłem tych zanieczyszczeń.
Procesy przemysłowe: Wiele procesów przemysłowych, takich jak produkcja cementu, metali czy spalanie odpadów, prowadzi do emisji pyłów PM2,5.
Naturalne źródła: Pożary lasów, wybuchy wulkanów, erozja gleby – to również źródła pyłów PM2,5, choć ich udział jest zwykle mniejszy niż źródeł antropogenicznych.
Pył PM10 to mieszanina drobnych cząsteczek stałych zawieszonych w powietrzu, których średnica nie przekracza 10 mikrometrów. Choć może wydawać się to niewielką wartością, te drobiny są na tyle małe, że mogą przenikać głęboko do naszych dróg oddechowych, powodując szereg problemów zdrowotnych.
Głównymi źródłami pyłu PM10 są:
Procesy spalania: Spalanie paliw kopalnych (węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego) w elektrowniach, zakładach przemysłowych oraz domowych piecach.
Transport: Spaliny samochodowe, zwłaszcza diesli.
Procesy przemysłowe: Produkcja cementu, metali, spalanie odpadów.
Naturalne źródła: Pożary lasów, wybuchy wulkanów, erozja gleby.
Gospodarstwa domowe: Jednym z największych problemów jest spalanie niskiej jakości paliw stałych (np. węgla brunatnego, drewna o wysokiej wilgotności) w domowych piecach.
Transport: Spaliny samochodowe, zwłaszcza diesli starszej generacji, przyczyniają się do wzrostu poziomu pyłów zawieszonych i tlenków azotu.
Elektrownie: Spalanie węgla w elektrowniach, szczególnie tych starszego typu, prowadzi do emisji znacznych ilości pyłów zawieszonych, tlenków siarki i azotu.
Huty i zakłady przemysłowe: Procesy produkcyjne w wielu zakładach przemysłowych, szczególnie tych związanych z metalurgią, wytwarzają duże ilości zanieczyszczeń.
Rolnictwo: Spalanie resztek roślinnych, zwłaszcza w okresie jesiennym, przyczynia się do zwiększenia emisji pyłów i szkodliwych substancji.
Procesy naturalne: W niektórych przypadkach, np. podczas długotrwałych susz, wiatr może wznosić duże ilości pyłów z odkrytych obszarów.
Choroby układu oddechowego: Smog podrażnia drogi oddechowe, co może prowadzić do kaszlu, duszności, astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) oraz zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów płuc.
Choroby układu krążenia: Drobne cząsteczki zawieszone w powietrzu mogą przenikać do krwioobiegu, uszkadzając naczynia krwionośne i zwiększając ryzyko zawałów serca i udarów mózgu.
Problemy skórne: Smog może przyspieszać proces starzenia się skóry, powodować podrażnienia i alergie.
Choroby oczu: Długotrwałe narażenie na smog może prowadzić do podrażnienia oczu, zapalenia spojówek i innych problemów ze wzrokiem.
Osłabienie układu odpornościowego: Smog osłabia układ odpornościowy, co zwiększa podatność na infekcje.
Pogorszenie pamięci krótkotrwałej: Smog może utrudniać zapamiętywanie nowych informacji i wykonywanie zadań wymagających koncentracji.
Problemy z uczeniem się: Dzieci i młodzież narażone na smog mogą mieć trudności ze skupieniem uwagi i przyswajaniem wiedzy w szkole.
Problemy z płodnością: Bezpłodność, niższa masa urodzeniowa noworodków, przedwczesny poród.
Zanieczyszczenie gleby i wód: Zanieczyszczenia zawarte w smogu opadają na ziemię, zanieczyszczając glebę i wody powierzchniowe.
Uszkodzenia roślin: Smog uszkadza liście roślin, hamuje ich wzrost i rozwój, a w skrajnych przypadkach prowadzi do obumierania.
Zmiany klimatyczne: Niektóre zanieczyszczenia zawarte w smogu przyczyniają się do efektu cieplarnianego i zmian klimatycznych.
Ogranicz wietrzenie: W dni, gdy stężenie zanieczyszczeń jest wysokie, unikaj częstego otwierania okien, zwłaszcza rano i wieczorem, kiedy zanieczyszczenie powietrza jest największe.
Używaj oczyszczaczy powietrza: Jeśli masz oczyszczacz powietrza, włącz go i regularnie wymieniaj filtry.
Monitoruj jakość powietrza: Śledź informacje o jakości powietrza w swojej okolicy, korzystając z aplikacji lub serwisów internetowych.
Ogranicz aktywność fizyczną na zewnątrz: Unikaj intensywnych ćwiczeń fizycznych na świeżym powietrzu, zwłaszcza jeśli masz problemy z oddychaniem.
Noś maseczkę: Maseczki antysmogowe mogą pomóc w ograniczeniu wdychania szkodliwych cząsteczek.
Chroń oczy: Noś okulary przeciwsłoneczne, aby chronić oczy przed podrażnieniami.
Zmień nawyki: Przejdź na bardziej ekologiczne formy transportu, takie jak rower czy komunikacja miejska.
Ociepl swój dom: Dobrze ocieplony dom wymaga mniej ogrzewania, co zmniejsza emisję zanieczyszczeń.
Wybieraj ekologiczne produkty: Preferuj produkty, które nie zanieczyszczają środowiska podczas produkcji i użytkowania.
Angażuj się społecznie: Wspieraj inicjatywy na rzecz poprawy jakości powietrza w Twojej okolicy.
Spalanie niewłaściwych materiałów w piecach jest jednym z głównych czynników przyczyniających się do powstawania smogu i zanieczyszczania powietrza. Aby ograniczyć ten problem, wprowadzono liczne przepisy, które precyzyjnie określają, jakie paliwa można, a jakie nie można stosować.
Węgiel brunatny, muł węglowy: Te paliwa charakteryzują się niską jakością i wysoką zawartością zanieczyszczeń.
Tworzywa sztuczne: Wszystkie rodzaje tworzyw sztucznych, takie jak folie, butelki, styropian, są zabronione. Podczas spalania wydzielają one szkodliwe dioksyny i furany.
Opony, meble, podkłady kolejowe: Te materiały zawierają wiele szkodliwych substancji, które podczas spalania przedostają się do powietrza.
Odzież, zabawki: Część ubrań jest wykonana z poliestru - to tak jak palenie plastikowymi butelkami.
Papier kolorowy i powlekany: Papier, który został poddany procesowi barwienia lub pokryty warstwą ochronną, zawiera szkodliwe substancje, które podczas spalania przedostają się do powietrza.
Drewno impregnowane, lakierowane lub malowane: Drewno, które zostało poddane takim zabiegom, zawiera związki chemiczne, które podczas spalania uwalniają szkodliwe substancje.
Drewno mokre: Spalanie drewna w piecu i kominkach to wysoka emisja pyłu zawieszonego. W salonie z kominkiem powietrze może być bardziej zanieczyszczone niż na zewnątrz.
Płyty wiórowe, MDF, OSB: Te materiały zawierają lepiszcze, które podczas spalania wydziela toksyczne związki.
Odpadki: Żadne odpady, w tym organiczne, nie powinny być spalane w domowych piecach.
Drewno kominkowe: Musi być suche, dobrze sezonowane i pochodzące z drzew liściastych.
Pellet drzewny: Jest to ekologiczne paliwo wytwarzane z trocin i zrębków drzewnych.
Brykiet drzewny: Powstaje poprzez sprasowanie trocin i zrębków drzewnych.
Spokojna rozmowa: Zacznij od spokojnej rozmowy z osobą palącą śmieci. Wyjaśnij jej konsekwencje takiego postępowania dla zdrowia i środowiska.
Uświadomienie: Pokaż, że jesteś świadomy przepisów zakazujących spalania odpadów i że takie zachowanie jest karalne.
Alternatywy: Zaproponuj alternatywne rozwiązania, np. korzystanie z pojemników na śmieci, kompostowanie odpadów organicznych.
Straż Miejska: Jeśli rozmowa nie przyniesie efektu, zgłoś sprawę do Straży Miejskiej. To odpowiednia instytucja, która zajmie się taką sprawą.
Instytucje ochrony środowiska: Możesz również zgłosić sprawę do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska (WIOŚ) lub do lokalnego urzędu gminy.
Policja: W przypadku, gdy palenie śmieci zagraża bezpośrednio życiu lub zdrowiu ludzi, możesz wezwać policję.
